Julia Kopeć, Weronika Piątek, Maciej Tadeusz Gawlik

Trichoteceny – wciąż aktualny problem toksykologiczny współczesnej cywilizacji

 

2025-03-20

W pracy omówiono toksyczne działanie grzybów z rodzaju Fusarium, które wytwarzają mykotoksyny, w tym trichoteceny (TCT). Toksyny te są groźne dla ludzi i zwierząt, wywołując choroby układu pokarmowego, oddechowego, nerwowego i immunologicznego. TCT dzielą się na cztery typy (A, B, C, D) i mają zróżnicowaną budowę chemiczną. Występują głównie w zbożach, a ich działanie jest związane z molekularnymi uszkodzeniami komórkowymi oraz zakłóceniem syntezy białek.

Celem było zaktualizowanie i usystematyzowanie wiedzy o toksycznych zagrożeniach wynikających z narażenia na TCT na podstawie przedmiotowego piśmiennictwa. Opisano mechanizmy toksyczności tych związków oraz ich wpływ na różne układy organizmu człowieka. Spektrum efektów toksycznych obejmuje działanie hepatotoksyczne, neurotoksyczne, immunotoksyczne, genotoksyczne i szkodliwe działanie na skórę.

Najczęstszym źródłem narażenia są konsumowane produkty spożywcze, zwłaszcza zbożowe, ale również powszechnie spożywane napoje alkoholowe, jak np. piwo. Do wystąpienia narażenia przyczynia się brak należytej higieny podczas produkcji i magazynowania płodów rolnych, ale także niekorzystne warunki klimatyczne, w tym duża wilgotność i brak suchych okresów w pogodzie. Mimo że aktualne piśmiennictwo nie zawiera zbyt dużej liczby opisów zatruć TCT w ostatnich latach, to jednak należy stwierdzić, że w wielu przytoczonych w pracy przypadkach potwierdzonego narażenia dochodziło do przekroczenia dopuszczalnych limitów dziennego spożycia TCT. Dodatkowo w pracy omówiono podstawowe metody analityczne stosowane w oznaczeniach TCT, w tym dynamicznie rozwijane, obiecujące metody oparte na biosensorach.

W podsumowaniu autorzy podkreślili konieczność prowadzenia dalszych badań w celu lepszego zrozumienia wpływu tych toksyn na organizm ludzki oraz wprowadzenia skutecznych metod ograniczania ich obecności w środowisku. Wydaje się bardzo prawdopodobne, że w warunkach utajonego źródła narażenia, bardzo trudno jest zidentyfikować przyczynę niedomagań zdrowotnych, często błędnie przypisywanych innym źródłom. Ma to szczególne znaczenie właśnie w przypadku narażenia na TCT, które po ekspozycji wywołują efekty niespecyficzne i ogólnoustrojowe.

Słowa kluczowe: mykotoksyny, trichoteceny, zanieczyszczenie produktów zbożowych, Fussarium spp., toksyczność, ocena toksyczności, mechanizmy działania toksycznego.

© Farm Pol, 2024, 80(10): 687–695

Trichothecenes – still a valid toxicological problem of modern civilization

The text discusses the toxic effects of fungi of the Fusarium genus, which produce mycotoxins, including trichothecenes (TCT). These toxins are dangerous to humans and animals, causing diseases of the digestive, respiratory, nervous, and immune systems. TCTs are divided into four types (A, B, C, and D) and have a diverse chemical structure. They occur mainly in cereals, and their action is associated with molecular cellular damage and disruption of protein synthesis. The aim of the work was to update and systematize knowledge about toxic hazards resulting from exposure to TCT based on the literature. The mechanisms of toxicity of these compounds and their effect on various systems of the human body were described. The spectrum of toxic effects includes hepatotoxic, neurotoxic, immunotoxic, genotoxic, and harmful effects on the skin. The most common sources of exposure are consumed food products, especially cereal products, but also commonly consumed alcoholic beverages, such as beer. The occurrence of exposure is caused by the lack of proper hygiene during the production and storage of agricultural products, as well as unfavorable climatic conditions, including high humidity and the lack of dry periods in the weather. Although the current literature does not contain a large number of descriptions of TCT poisoning in recent years, it should be noted that in many cases of confirmed exposure cited in the work, the permissible limits of daily TCT intake were exceeded. Additionally, the work discusses the basic analytical methods used in TCT determinations, including dynamically developed, promising methods based on biosensors. In summary, the authors emphasized the need for further research in order to better understand the impact of these toxins on the human body and to introduce effective methods to reduce their presence in the environment. It seems very likely that in the case of a latent source of exposure, identifying the cause of health problems may often be wrongly attributed to other sources. This is particularly important in instances of exposure to TCT, as such exposure causes non-specific and systemic effects.

Keywords: mycotoxins, trichothecenes, contamination of cereal products, Fussarium spp., toxicity, toxicity assessment, mechanisms of toxic action.

© Farm Pol, 2024, 80(10): 687–695