HISTORIA SEKCJI
Z inicjatywy prezesa Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego prof. Stanisława Krauzego 11 czerwca 1956 r. w siedzibie towarzystwa zwołano posiedzenie organizacyjne Sekcji Historii Farmacji, w czasie którego powołano Zarząd Sekcji w składzie: prof. Robert Rembieliński – przewodniczący, dr Witold Włodzimierz Głowacki – zastępca przewodniczącego, dr Leszek Krówczyński – sekretarz, mgr Anna Kuliniczowa – skarbnik oraz członkowie: dr Stanisław Proń, dr Wojciech Roeske, red. mgr Edmund Szyszko. Ponadto, zgodnie z uchwałą plenarnego posiedzenia Zarządu Głównego PTFarm z 10 marca 1956 r., członkami sekcji zostały osoby będące w zarządach wszystkich oddziałów terenowych towarzystwa
„Zielonym światłem” dla dyscypliny, jaką była historia farmacji stało się utworzenie przy Akademii Medycznej w Łodzi w 1959 r. pierwszej w Polsce Katedry Historii Farmacji.
Powołana w 1956 r. Sekcja Historii Farmacji PTFarm wykazywała od samego początku ożywioną działalność. Celem jej było popularyzowanie dziejów aptekarstwa polskiego, wpajanie w młode pokolenie farmaceutyczne szacunku do zawodu i jego tradycji, ukazywanie wkładu farmacji w ogólnonarodową kulturę polską.
Sekcja Historii Farmacji nawiązała współpracę z pokrewnymi zrzeszeniami, takimi jak Polskie Towarzystwo Historyczne, Polskie Towarzystwo Historii Medycyny (obecnie Historii Medycyny i Farmacji), Academie Internationale d’Histoire de la Pharmacie w Hadze (członkami byli dwaj polscy historycy farmacji: doc. dr hab. Robert Rembieliński i dr Witold Włodzimierz Głowacki). W kolejnych latach w poczet członków Międzynarodowej Akademii Historii Farmacji przyjęto także: prof. dr. hab. Wojciecha Roeske, prof. dr hab. Barbarę Kuźnicką, która również jest członkiem-korespondentem międzynarodowej organizacji Arbeitsgemeinschaft Etnomedizin., dr. farm. Leszka Ekierta, dr hab. Halinę Lichocką (1999), dr hab. Anitę Magowską (2003), dr Beatę Wysakowską (2007), we wrześniu 2009 r. dr hab. Iwonę Arabas, dr. hab. Zbigniewa Belę, dr. Krzysztofa Kmiecia i dr. Jana Majewskiego, a we wrześniu 2017 r. dr Lidię Marię Czyż. Członkami Towarzystwa Historii Medycyny w Grodnie (Białoruś) są dr farm. Katarzyna Hanisz i dr farm. Jan Majewski (członek honorowy), należał do niego również prof. Sławoj Kucharski (członek honorowy), który otrzymał też tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Medycznego w Grodnie, natomiast dr J. Majewski i prof. S. Kucharski są honorowymi członkami Białoruskiego Towarzystwa Historii Farmacji i Medycyny.
Sekcja Historii Farmacji PTFarm w 1956 r. została przyjęta do międzynarodowego zrzeszenia Union Mundiale de Société d’Histoire Pharmaceutique, z siedzibą w Rotterdamie.
W kolejnych latach zaczęły powstawać okręgowe sekcje historyczne przy niektórych oddziałach PTFarm oraz stowarzyszeniach naukowych. Jako jedna z pierwszych powstała Sekcja Historii Farmacji w Katowicach (1959). Następnie utworzono podobne sekcje przy oddziałach PTFarm w Białymstoku, Łodzi, Opolu i w Warszawie. Obecnie prawie we wszystkich Oddziałach PTFarm działają Sekcje Historii Farmacji.
Na VII Naukowym Zjeździe PTFarm w Krakowie 27-29 września 1964 r. powołano do życia Zespół Sekcji Historii Farmacji Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego. Decyzja ta znalazła odbicie w zmianach Statutu PTFarm. Wprowadzone zostały pewne innowacje w dotychczasowej strukturze sekcji naukowych: dla koordynacji prac badawczych powołano przy Zarządzie Głównym PTFarm zespoły sekcji, a przy oddziałach terenowych PTFarm mogły powstać sekcje poszczególnych dyscyplin.
Zespół (obecnie Ogólnopolska Sekcja Historii Farmacji – zgodnie z uchwałą Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego nr 17 z 10 kwietnia 2015 r.) zrzesza ok. 200 historyków farmacji w 10 sekcjach terenowych przy oddziałach PTFarm, działających w Białymstoku, Bydgoszczy, Kielcach, Krakowie, Lublinie, Łodzi, Poznaniu, Rzeszowie, Szczecinie i Warszawie. Ogólnopolska Sekcja Historii Farmacji należy do Międzynarodowego Towarzystwa Historii Farmacji – International Society for History of Pharmacie. Każdego roku sprawozdanie z działalności Ogólnopolskiej Sekcji ukazuje się w Biuletynie tego towarzystwa „NEWS”.
Zespół integruje polskich historyków farmacji, naukowców oraz sympatyków tej dziedziny i inspiruje prace badawcze z zakresu historii farmacji. Również organizuje sympozja i konferencje naukowe. Podtrzymuje wieloletnią współpracę z zagranicznymi historykami farmacji, zapraszając na konferencje i sympozja naukowe oraz prowadzi wymianę publikacji i referatów.
Zespół Sekcji Historii Farmacji (obecnie Ogólnopolska Sekcja Historii Farmacji) PTFarm organizuje coroczne sympozja historii farmacji. Pierwsze Sympozjum Historii Farmacji PTFarm zostało zorganizowane w 1971 r. w Katowicach (8-9 października). Od początku lat 90. XX w. organizowane sympozja mają inny temat wiodący i odbywają się w innej miejscowości w Polsce lub zagranicą. Czasami mają charakter międzynarodowy (Litwa, Czechy, Słowacja). Obrady sympozjów poprzedzone są każdorazowo zebraniami Ogólnopolskiej Sekcji Historii Farmacji PTFarm podsumowującymi działalność sekcji historii farmacji, w minionym przedziale czasowym, w poszczególnych oddziałach PTFarm. W okresie sprawozdawczo-wyborczym wybierane są władze Ogólnopolskiej Sekcji Historii Farmacji i sekcji w oddziałach terenowych
Kolejnymi przewodniczącymi Zespołu (obecnie Ogólnopolskiej Sekcji) byli: prof. Robert Rembieliński (1964–1973), dr Franciszek Nowak (1973–1977), doc. dr hab. Witold Włodzimierz Głowacki (1977–1982), doc. dr hab. Henryk Pankiewicz (1982–1986), dr hab. Władysław Szczepański (1987–2004) i dr farm. Jan Majewski (2004 –2013), mgr far. Lidia Maria Czyż (od 2013 r. do chwili obecnej).
Na każdym z sympozjów wygłaszano 20–30 referatów, w dużej mierze o tematyce związanej z historia regionu. Nie brakuje jednak wystąpień ujmujących całościowo określony temat. Między poszczególnymi sympozjami Ogólnopolskiej Sekcji Historii Farmacji odbywały się konferencje bądź zebrania naukowe połączone z posiedzeniami Zespołu (obecnie Ogólnopolskiej) Sekcji Historii Farmacji. Z okazji 50-lecia powstania Sekcji Historii Farmacji, Zespół Sekcji Historii Farmacji zorganizował w Warszawie (27 października 2007 r.) konferencję naukową. W czasie jej trwania wygłoszono dziewięć referatów, dotyczących tworzenia się i działalności Sekcji Historii Farmacji PTFarm i prezentujących sylwetki najbardziej zasłużonych jej członków. Uroczystość była połączona z laudacją na cześć prof. dr. hab. Henryka Romanowskiego z okazji 65-lecia jego pracy zawodowej. Uroczyście obchodzone były jubileusze 80. urodzin prof. Dionizego Moski (3 października 2008 r.), dr. hab. farm. Aleksandra Drygasa (5 lutego 2010 r.) i mgr farm. Ireny Kałłaur (26 października 2011 r.).
Ogólnopolska Sekcji Historii współpracuje z Polskim Towarzystwem Historii Medycyny i Farmacji, którego członkowie wchodzą w skład Zarządu Głównego tego towarzystwa, ponadto współpracuje z Instytutem Historii Nauki PAN wspólnie z którym organizuje Przegląd prac magisterskich z zakresu historii farmacji (w latach 2006–2017 odbyło się dwanaście edycji).
Członkowie oddziałowych sekcji historii farmacji są autorami ciekawych książek bądź wydawnictw popularyzujących zagadnienia związane z tematyką historyczną. Corocznie ukazuje się około 10. nowych książek lub opracowań historycznych. Z nowych form wydawniczych, które ukazują się z inspiracji Ogólnopolskiej Sekcji Historii Farmacji, publikowane są referaty wygłaszane na corocznych sympozjach w formie „PAMIĘTNIKA”. Pierwsze tego typu publikacja powstała w 1999 r., jako materiały VIII Sympozjum Historii Farmacji w Poznaniu.
Członkowie sekcji są bardzo aktywnymi działaczami na rzecz rozwoju muzealnictwa farmaceutycznego i utrzymywania go na wysokim poziomie. W siedzibach poszczególnych muzeów organizują konferencje, sympozja i spotkania popularyzujące ważne wydarzenia i zasłużonych dla farmacji wybitnych farmaceutów.
W latach 1993–2017 stopień doktora habilitowanego, a następnie profesora w zakresie historii farmacji uzyskali: Dionizy Moska (hab.1993 r., prof. 1994 r.), Władysław Szczepański (hab.1999 r.), Aleksander Drygas (hab. 2000 r.), Anita Magowska (hab. 2001 r., prof. 2017 r.) Zbigniew Bela (hab. 2006 r., prof. 2014 r.) i Iwona Arabas (hab. 2007 r., prof. PAN.. Ostatni dwoje są tytularnymi prof. UJ – Z. Bela i PAN - I. Arabas.
Ciekawą formą upamiętnienia dziejów farmacji są podejmowane działania na rzecz powstania Słownika Biograficznego Farmaceutów Polskich. Staraniem doc. Dr. hab. Bazylego Leszczyłowskiego (1914-2005) została powołana Fundacja Słownika (2000). Do śmierci zarządem kierował doc. B. Leszczyłowski, natomiast przewodniczącym Rady Fundacji jest prof. Michał H. Umbreit. Zbiory Słownika Biograficznego zostały zdeponowane w 2006 r. w bibliotece w Kórniku. Na nośnikach elektronicznych znajduje się ok. 43 tysięcy nazwisk polskich farmaceutów.
Z inicjatywy członków Ogólnopolskiej Sekcji Historii Farmacji, uchwałą Zarządu Głównego PTFarm 27 kwietnia 2017 r. ustanowione zostało wyróżnienie dla wyjątkowo zasłużonych historyków farmacji – Statuetka Antoniny Leśniewskiej, przyznawane przez Ogólnopolską Sekcję Historii Farmacji na wniosek Kapituły, w skład której którąś wchodzą prezes ZG PTFarm, przewodniczący Ogólnopolskiej Sekcji Historii Farmacji i kierownik Muzeum im. A. Leśniewskiej. Do chwili obecnej przyznano dziewięć Statuetek.
Ogólnopolska Sekcja Historii Farmacji stanowi platformę spotkań historyków farmacji z całego kraju, a także z zagranicy. Stara się, w pewnej mierze, nadać właściwy kierunek pracy poszczególnym sekcjom i reprezentuje interesy historyków w Zarządzie Głównym PTFarm. Spotkaniem historyków farmacji o najwyższej światowej randze był 43. Międzynarodowy Kongres Historii Farmacji, który odbywał się w Warszawie w dniach12-15 września 2017 r.
KONTAKTY MIĘDZYNARODOWE
Po 43. Kongresie Historii Farmacji, który odbywał się w Warszawie, kolejny został zorganizowany w Stanach Zjednoczonych w Waszyngtonie w dniach 5–8 września 2019 r. Spośród członków Ogólnopolskiej Sekcji Historii Farmacji (OSHF), ze względów logistycznych i finansowych, uczestniczyły w nim jedynie dwie osoby – dr hab. Iwona Arabas, prof. PAN i prof. hab. Anna Magowska, które w czasie kongresu przedstawiły rezultaty swoich badań. Dr hab. Iwona Arabas, prof. PAN, omówiła surowce z Nowego Świata w kolekcji Anny Jabłonowskiej i dziełach Krzysztofa Kluka, a prof. dr hab. Anita Magowska problem jakości leku w obozach zagłady i w programie tajnych studiów farmaceutycznych w Warszawie podczas II wojny światowej. Prof. Magowska otrzymała trzecią nagrodę za plakat w sesji posterowej.
Od roku 2020, ze względu na pandemię COVID-19, nie odbywały się bezpośrednie międzynarodowe spotkania historyków zawodu.
Jedynie The British Society for the History of Pharmacy zainicjowało cykle spotkań w formie wykładów on-line.. W 2020 r. odbyły się jedynie dwa spotkania, natomiast w 2021 r. – osiem spotkań o bardzo różnorodnej tematyce, przedstawianej przez historyków zawodu z wielu ośrodków, m.in. prof. Efraima Leva z Uniwersytetu w Hajfie, który mówił o średniowiecznej medycynie arabskiej; prof. Lucasa Richerta z Deutsche Pharmazeutische Gesellschaft, który omawiał rolę konopi w historii czy dr. Christiana Staigera omawiającego środki farmaceutyczne na pokładach statków kosmicznych od Apollo do ISS.
Zawiadomienia z podaniem tematów, terminów i godzin tych spotkań wpływają na adres e-mail przewodniczącej OSHF i następnie są przesyłane członkom Sekcji.
OSHF współpracuje z periodykiem ISHP Newsletter, składając coroczne sprawozdania z działalności Sekcji i informując o publikacjach jej członków.
.