Agnieszka Sałek, Katarzyna Karłowicz-Bodalska, Dominik Marciniak
Przekonania fachowych pracowników polskich aptek na temat leków homeopatycznych – badanie ankietowe
2023-08-24
Wstęp. Homeopatia jest alternatywną metodą leczenia opartą na zasadzie podobieństwa, która została opracowana przez Samuela Hahnemanna w XVIII w. Metoda ta polega na podawaniu pacjentowi substancji w bardzo dużych rozcieńczeniach, które mogą wywoływać objawy podobne do zgłaszanych przez niego dolegliwości. Mimo że dowody naukowe przemawiają na niekorzyść tej metody, produkty homeopatyczne są określane przez europejskie prawo mianem leków i przechodzą specjalną, uproszczoną procedurę dopuszczenia do obrotu. Na terenie Polski pacjent może zakupić produkty lecznicze homeopatyczne wyłącznie w aptece. W związku z powyższym uzyskana w niej rekomendacja może mieć wpływ na to, czy pacjent zdecyduje się na stosowanie leku homeopatycznego czy też nie.
Materiały i metody. Badanie miało na celu analizę stosunku polskich farmaceutów i techników farmaceutycznych do leków homeopatycznych. Przeprowadzono anonimową ankietę wśród fachowych pracowników aptek, w której oceniali oni swoją wiedzę, przekonania i rekomendacje dotyczące leków homeopatycznych. W okresie od stycznia do kwietnia 2023 r. ankietę wypełniło 298 respondentów – 279 farmaceutów oraz 19 techników. Zebrane odpowiedzi poddano analizie statystycznej w programie STATISTICA v. 13.3. Istotność statystyczną sprawdzono stosując test zgodności χ2 Pearsona, przyjmując za poziom istotności wartość p ≤ 0,05. Do oceny globalnych zależności między kluczowymi analizowanymi zmiennymi, bez względu na ich skalę, wykorzystano analizę składowych głównych PCA. Zbudowany model PCA estymowano, wykorzystując algorytm iteracyjny NIPALS.
Wyniki. Spośród 298 respondentów biorących udział w badaniu, 285 pracowało w aptekach ogólnodostępnych. Ponad dwie trzecie respondentów miało osobiste doświadczenia związane ze stosowaniem leków homeopatycznych, a około jedna trzecia z nich polecała takie leki swoim pacjentom. Skłonność do polecania leków homeopatycznych korelowała z występowaniem w przeszłości u badanego pozytywnych skutków stosowania leków homeopatycznych. Leki homeopatyczne najczęściej polecały kobiety i osoby po 50. roku życia. Ponad połowa fachowych pracowników aptek uznała leki homeopatyczne za nieskuteczne i wykazujące wyłącznie efekt placebo. W pytaniu o to, w jakich schorzeniach polecają leki homeopatyczne, farmaceuci i technicy najczęściej wskazywali objawy przeziębienia i grypy, bolesne ząbkowanie oraz siniaki i krwiaki.
Wnioski. Wyniki badania sugerują, że większość fachowych pracowników aptek nie poleca swoim pacjentom leków homeopatycznych. Problem oceny preparatów nieposiadających udowodnionego działania terapeutycznego za skuteczne dotyka głównie kobiet po 50. roku życia oraz respondentów z małych miast. Poniższe badanie warto w przyszłości pogłębić, skupiając się na tych grupach respondentów. Zdobyta w ten sposób wiedza pozwoli ocenić, w jakim stopniu ta grupa pracowników polega na dowodach naukowych i czy jest świadoma podejmowania decyzji jedynie w oparciu o własne przekonania.
Słowa kluczowe: homeopatia, farmaceuci, apteka ogólnodostępna, medycyna komplementarna, medycyna alternatywna.
© Farm Pol, 2023, 79(3): 147–156
Polish pharmacy professionals’ beliefs about homeopathic medicines – a survey
Introduction. Homeopathy is an alternative therapeutic metod based on the principle of similarity, which was developed by Samuel Hahnemann in the 18th century. This method involves administering substances that may produce symptoms similar to the patient’s reported ailment, in high dilutions. Despite scientific evidence speaking against this method, homeopathic products are defined as medicines by European law and undergo a special, simplified authorization procedure. In Poland, patients can only purchase homeopathic medicinal products at a pharmacy. Therefore, the recommendation obtained there may influence whether the patient decides to use a homeopathic medicine or not.
Materials and methods. The study aimed to analyse the attitude of Polish pharmacists and pharmacy technicians towards homeopathic medicines. An anonymous questionnaire was conducted among professional pharmacy staff to assess their knowledge, beliefs, and recommendations regarding homeopathic medicines. Between January and April 2023, 298 respondents – 279 pharmacists and 19 technicians – completed the survey. The collected responses were statistically analyzed using STATISTICA v. 13.3. Statistical significance was checked using Pearson’s 2 test of concordance, assuming a p-value ≤ 0.05 as the level of significance. PCA principal component analysis was used to assess global relationships between the key variables analyzed regardless of scale. The constructed PCA model was estimated using the NIPALS iterative algorithm.
Results. Out of the 298 survey respondents, 285 worked in community pharmacies. More than two-thirds of the respondents had personal experience using homeopathic medicines, and about one-third of them recommended such medicines to their patients. The willingness to recommend homeopathic medicines correlated with the respondent’s history of positive effects of homeopathic medicines. Homeopathic medicines were most often recommended by women and people over 50 years of age. More than half of the professional pharmacy staff considered homeopathic medicines to be ineffective and to show only a placebo effect. When asked which conditions they recommended homeopathic medicines for, pharmacists and technicians most often indicated cold and flu symptoms, painful teething, and bruises and hematomas.
Conclusions. The results of the survey suggest that most members of the professional pharmacy staff do not recommend homeopathic medicines to their patients. The problem of evaluating preparations with no proven therapeutic effect as effective mainly affects women over 50 and respondents from small towns. It is worth deepening the following study in the future, focusing on these groups of respondents. The knowledge gained in this way will make it possible to assess the extent to which this group of workers relies on scientific evidence and whether they are aware of making decisions based only on their own beliefs.
Keywords: homeopathy, pharmacists, community pharmacy, complementary medicine, alternative medicine.
© Farm Pol, 2023, 79(3): 147–156