Karolina Turcza
Trucizna jako lek – czyli sposoby leczenia cholery w dziewiętnastowiecznym Krakowie
2018-02-02
DOI: 10.32383/farmpol/120040
Trucizna jako lek – czyli sposoby leczenia cholery w dziewiętnastowiecznym Krakowie.
W XIX w. w Europie pojawiła się nieznana wcześniej choroba pochodzenia azjatyckiego zwana cholerą. Jednym z najczęściej nawiedzanych przez cholerę polskich miast był Kraków.
Po raz pierwszy o cholerze usłyszano na większą skalę w 1817 r., kiedy pojawiły się publikacje europejskich podróżników na temat epidemii w Indiach. Przemieszczając się wzdłuż szlaków handlowych cholera w 1831 r. dotarła do granic rosyjskiego imperium. Stąd zaś rozprzestrzeniła się na całą Europę.
W Krakowie pierwszy przypadek cholery odnotowano w czerwcu 1831 r. Kolejne epidemie pojawiały się w latach 1836/37, 1849, 1855, 1866, 1873, 1892-1894.
Pierwsze artykuły i poradniki dotyczące ochrony przed cholerą i sposobów jej leczenia ukazały się na ziemiach polskich tuż po pierwszej epidemii z roku 1831. Lekarze i naukowcy wraz z władzami miast starali się opracować jeden, zwarty system zapobiegania chorobie. Niestety zdania co do profilaktyki i leczenia cholery były podzielone.
Epidemie szybko rozprzestrzeniały się po mieście, a mieszkańcy przerażeni i bezradni sięgali po specyficzne metody leczenia.
Do najczęściej podawanych leków należały wówczas leki o silnym działaniu trującym z czego nie zdawano sobie wówczas sprawy były to m.in.: roztwór z wroniego oka (kulczyba) czyli rośliny azjatyckiej, której nasiona zawierają strychninę wykorzystywaną w trutkach dla szczurów oraz wyciąg z Veratrum album (ciemiężyca biała) rośliny o silnie trujących właściwościach.
Z biegiem czasu sposoby leczenia cholery ulegały zmianie, duży wpływ miały na to badania prowadzone przez niemieckiego lekarza dr R. Kocha, które przyczyniły się do odkrycia przecinkowca cholery, a co za tym idzie ulepszenia metod leczenia choroby.
Słowa kluczowe: cholera, epidemia, Kraków, XIX wiek, historia medycyny.
A poison as a drug or methods of cholera treatment in the 19th century Krakow
In the 19th century, cases of an unknown disease of Asian origin called cholera started to be encountered in Europe. Krakow was one of the most often afflicted Polish cities. The world first heard about cholera on a larger scale in 1817 from reports of European travelers on an epidemic in India. Having been transmitted along trade routes, in 1831 cholera reached the borders of the Russian Empire from where it spread all over Europe. In Krakow, the first case of cholera was recorded in June 1831 while the next epidemics struck Krakow in 1836/37, 1849, 1855, 1866, 1873, 1892–1894. The first articles and guides describing cholera protection and treatment measures were published on Polish soil just after the first epidemic in 1831. Physicians and scientists together with municipal authorities tried to develop one concise cholera prevention system. Unfortunately, opinions on cholera prophylaxis and treatment were divided. Epidemics raged over the city while frightened and helpless citizens reached for specific therapeutic methods, including strong poisons which belonged to the most often used medicines although people were unaware of their harmful effects. These were the solution from the strychnine tree which is an Asian plant the seeds of which contain strychnine used in rat poisons, and the extract from Veratrum album (false helleborine), a strongly poisonous plant. Over time cholera treatment methods changed particularly thanks to the studies carried out by the German physician Dr R. Koch contributing to the discovery of Vibrio cholerae and thus to improvement of therapeutic methods.
Keywords: cholera, epidemic, Krakow, 19th century, history of medicine.
c Farm Pol, 2018, 74 (1): 10–17