Zofia Marchewka, Kamil Guzy, Anna Rorbach-Dolata, Agnieszka Piwowar

Leki jako czynniki ryzyka rozwoju hiperglikemii oraz mechanizmy ich działania diabetogennego
2017-07-04

Leki jako czynniki ryzyka rozwoju hiperglikemii oraz mechanizmy ich działania diabetogennego

Zwiększona zapadalność na różnorodne choroby w społeczeństwach krajów uprzemysłowionych wiąże się ze stosowaniem wielu leków z różnych grup terapeutycznych. Szczególnie ważnym problemem zdrowotnym i socjoekonomicznym jest zwiększona zachorowalność na cukrzycę związana zwłaszcza z niekorzystnym stylem życia. Niedocenianym czynnikiem w rozwoju cukrzycy jest możliwość indukowania hiperglikemii i/lub insulinooporności przez leki stosowane w terapii różnych zaburzeń i schorzeń. Dla ważności tego problemu do nomenklatury naukowej i klinicznej wprowadzono termin cukrzycy indukowanej lekami. W pracy przedstawiono diabetogenne działanie różnych leków wraz ze wskazywanym mechanizmem ich działania. Najwięcej danych z piśmiennictwa dotyczy takich leków, jak: leki przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwpasożytnicze, przeciwnowotworowe, przeciwzapalne, immunosupresyjne, hormonalne, hipolipemizujące oraz leków stosowanych w terapii nadciśnienia, w schorzeniach ośrodkowego układu nerwowego i w schorzeniach układu oddechowego. Jako główny mechanizm odpowiedzialny za indukowanie hiperglikemii i wywoływanie wahań stężeń glukozy w osoczu krwi podczas stosowania leków z tych grup jest spadek syntezy i uwalniania insuliny oraz wzrost insulinooporności tkanek obwodowych. Mając świadomość niepożądanego działania hiperglikemizującego ww. leków, należy zwrócić uwagę na fakt, iż nie u każdej z osób przyjmującej takie leki rozwinie się pełnoobjawowa cukrzyca, co związane jest z indywidualną wrażliwością każdego organizmu, czasem przyjmowania leku, stanem zdrowia i odżywiania oraz zdolnościami detoksykacyjnymi organizmu.

Słowa kluczowe: leki, działanie diabetogenne, hiperglikemia, insulinooporność, cukrzyca

Drugs as a risk factors of hyperglycemia development and mechanisms of its diabetogenic actions

The increased morbidity of various diseases in societies of industrialized countries are associated with applying of many drugs from different therapeutic areas. Particularly important health and socio-economic problem is the increased incidence of diabetes mellitus associated especially with poor lifestyle. In the development of diabetes, the underestimated factor is the ability to induce hyperglycemia and/or insulin resistance by the drugs used in the treatment of various disorders and diseases. For the validity of this problem to scientific and clinical nomenclature, the term of druginduced diabetes is introduced. The study presents diabetogenic effects of different drugs together with indicated mechanism of their action. The most literature data concern with such drugs as: antibacterial, antiviral, antiparasitic, anticancer, antiinflammatory, immunosuppressive, hormonal, hypolypemic, and hypothension drugs as well as drugs used in therapy of central nervous system and respiratory system diseases. The decrease of the synthesis and release of insulin and an increase in insulin resistance of peripheral tissues is indicated as a the main mechanism responsible for the induction of hyperglycemia and causing fluctuations of plasma glucose concentrations during application of drugs from these groups. Being aware of the adverse hyperglycemic action of above mentioned drugs, attention should be paid to the fact that full blown diabetes mellitus will not develop in every single person receiving such drugs. It is associated with individual sensitivity of each organism, the period of drugs taking, the health, and nutrition state, and detoxification abilities of organism.

Keywords: drugs, diabetogenic action, hyperglycemia, insulin resistance, diabetes.

© Farm Pol, 2017, 73(2): 105-114