Maciej Tadeusz Gawlik

Francuski paradoks (1992–2022) – trzy dekady badań nad kardioprotekcyjnymi właściwościami wina gronowego
2023-01-25

Trzydzieści lat temu francuski epidemiolog Serge Renaud wraz ze swoim współpracownikiem Michelem de Lorgerilem opublikowali w „The Lancet” artykuł fundujący nauce postulat „francuskiego paradoksu”. Mniejszą umieralność Francuzów z powodu arteriosklerozy naczyń wieńcowych (CHD) w stosunku do Brytyjczyków i Amerykanów przy podobnych wartościach czynników ryzyka CHD, przypisali zwiększonej i regularnej konsumpcji wina gronowego. Uruchomiony założycielską publikacją proces badań naukowych, mających na celu potwierdzenie lub obalenie zaskakującej hipotezy, doprowadził do dynamicznego rozwoju wiedzy na temat biologicznych właściwości wina gronowego i jego składników. Wśród nich największe zainteresowanie przypisano frakcji polifenolowej, mieszczącej się w grupie mikroskładników wina. Dla wytypowanych polifenoli (m.in. rezweratrol, kwercetyna, (+)-katechina) wykazano korzystne działanie w obrębie równowagi wazodylatacyjnej śródbłonka naczyń, metabolizmu lipidów i układu krzepnięcia. Mimo tysięcy eksperymentów epidemiologicznych i laboratoryjnych, do dziś nie udało się przesądzić o trafności postawionej hipotezy w zakresie umiarkowanej konsumpcji wina (20–30 g alkoholu/dzień). Wartością samą w sobie „francuskiego paradoksu” jest inspirowanie już dwóch pokoleń badaczy do wyjaśnienia obserwacji, poszerzające wiedzę m.in. w obszarze wpływu na zdrowie naturalnych składników diety. W pracy zaprezentowano rys historyczny okoliczności ogłoszenia „francuskiego paradoksu” oraz przedstawiono ewolucję poglądów naukowych na kontrowersyjną hipotezę. Podano również główne zarzuty sformułowane przeciwko wyjaśnieniu wskazującemu na wino gronowe jako przyczynę paradoksalnej obserwacji. Obejmują one m.in. twierdzenie, że autorzy hipotezy nie uwzględnili przewlekłego charakteru CHD i umieralność, korelowali je z bieżącymi wartościami czynników ryzyka zamiast z danymi z przeszłości. Część artykułu poświęcono omówieniu aktualnego stanu wiedzy oraz perspektyw dalszych badań i ewentualnemu wykorzystaniu wyników w obszarze zdrowia publicznego i farmacji.

Słowa kluczowe: francuski paradoks, arterioskleroza naczyń wieńcowych, wino gronowe naturalne polifenole, rezweratrol.

BROMAT. CHEM. TOKSYKOL., 2021, 54(3): 229–249

The french paradox (1992–2022) – three decades of research on the cardioprotective properties of grape wine

Thirty years ago, French epidemiologists Serge Renaud and his colleague Michel de Lorgeil published an article in “The Lancet”, funding science the postulate of the "French paradox". The lower mortality of the French from arteriosclerosis of the coronary vessels (CHD) compared to the British and Americans with similar values of CHD risk factors, they attributed to greater and regular consumption of grape wine. Launched by the founding publication, the process of scientific research aimed at confirming or refuting a surprising hypothesis has led to a dynamic development of knowledge about the biological properties of grape wine and its ingredients. Among them, the greatest interest was attributed to the polyphenol fraction belonging to the group of micronutrients of the wine. For selected polyphenols (including resveratrol, quercetin, (+) - catechin), a beneficial effect has been shown in the vasodilatory balance of the vascular endothelium, lipid metabolism and the coagulation system. Despite thousands of epidemiological and laboratory experiments, it has not been possible to prejudge the accuracy of the hypothesis in the field of moderate wine consumption (20–30 g of alcohol/day). The value in itself of the "French paradox" is to inspire two generations of researchers to explain observations, broadening the knowledge of, inter alia, in the area of health effects of natural dietary ingredients. The paper presents a historical outline of the circumstances of the announcement of the "French paradox" and presents the evolution of scientific views on the controversial hypothesis. The main allegations made against the explanation pointing to grape wine as the cause of the paradoxical observation are also given. They include, among others, that the authors of the hypothesis did not take into account the chronic nature of CHD and that mortality correlated with current risk factor values rather than with past data. Part of the article is devoted to discussing the current state of knowledge and prospects for further research and the possible use of results in the area of public health and pharmacy.

Keywords: French paradox, coronary arteriosclerosis, grape wine, natural polyphenols, resveratrol.

BROMAT. CHEM. TOKSYKOL., 2021, 54(3): 229–249