Sławomir Sztandera, Patryk Piotrowski, Paweł Petryszyn, Tomasz Zatoński

Działania niepożądane leków biologicznych
2017-01-10

Leki biologiczne stanowią niejednorodną grupę substancji czynnych umożliwiających wpływ na procesy fizjologiczne przez nie mediowane. Środki te pozyskiwane są z organizmów żywych oraz krwi ludzkiej lub, częściej, na drodze wyrafinowanych technik inżynierii genetycznej. Biorąc pod uwagę budowę chemiczną, w terapii biologicznej największe znaczenie mają obecnie przeciwciała monoklonalne, białka fuzyjne oraz rekombinowane ludzkie cytokiny i ich receptory. Różnice w strukturze molekularnej, procesie produkcji oraz farmakodynamice pomiędzy biolekami a konwencjonalnymi farmaceutykami w sposób fundamentalny wpływają na odmienność ich działania w środowisku żywego organizmu. Efekt biologiczny wywoływany przez biofarmaceutyki polega na modyfikacji naturalnych procesów fizjologicznych, stąd określa się je w piśmiennictwie jako modulatory reakcji immunologicznej. Taki mechanizm działania implikuje jednocześnie specyficzność działań niepożądanych ich stosowania. Uważane powszechnie za bezpieczne, leki biologiczne, poza łagodnymi objawami rzekomogrypowymi, mogą indukować szereg niekorzystnych reakcji o typie nadwrażliwości, obserwowanych szczególnie w przypadku terapii obcogatunkowymi przeciwciałami monoklonalnymi. Kolejną grupą powikłań są skutki zaburzenia równowagi naturalnych mediatorów stanu zapalnego, określane jako zjawisko „burzy cytokinowej”. Immunosupresja związana z terapią preparatami o działaniu antycytokinowym może uaktywniać lub powodować rozwój schorzeń o charakterze oportunistycznym. Paradoksalne, ale w pełni zrozumiałe z punktu widzenia fizjologii, jest także ryzyko wystąpienia powikłań o charakterze zapalnym lub z autoimmunoagresji. W obliczu tak różnorodnych i często nieprzewidywalnych działań ubocznych kluczowa staje się właściwa ocena ryzyka i odpowiednia kwalifikacja chorych do leczenia. Problem bezpieczeństwa terapii biologicznej nabiera znaczenia w sytuacji, gdy dobiegają końca okresy patentowe dla wielu leków oryginalnych, a na rynku farmaceutycznym zaczynają pojawiać się tzw. leki odtwórcze.

Słowa kluczowe: leki biologiczne, działania niepożądane

Adverse effects of biologics

Biological drugs are heterogeneous group of active substances which have an impact on physiological processes they can mediate. They are acquired from living organisms and human blood or, more often, using sophisticated technics of genetic engineering. Considering chemical formula, the most significant products in biological therapy are monoclonal antibodies, fusion proteins and recombinant human cytokines or their receptors. The differences in molecular structure, manufacturing and pharmacodynamics between biological agents and conventional pharmaceutics imply fundamental dissimilarity of functioning in human organism environment. The biological effect of biopharmaceutics results from their modification of natural physiological processes. That is why they are called ‘immune response modifiers’. This mechanism of action implies singularity of their adverse effects. Considered as safe, besides most often mild flu-like syndromes, biologicals can produce unwanted adverse, hypersensitivity type reactions, which are sometimes observed during therapies with xenogenic monoclonal antibodies. Another type of unwilling reactions are those caused by imbalance of natural inflammatory state mediators and are called ‘cytokine storm reactions’. Immunosuppression related to anti-cytokines can lead to opportunistic infections. Contrary to that, yet fully understandable in terms of physiology, is the risk of development of inflammatory or autoimmuno-aggressive-type conditions. Proper risk assessment and qualification to treatment, up against such different and unexpected side-effects, becomes essential. Safety of biological therapy sustain crucial in situation when patent protection of many original drugs expires and so called ‘biosimilars’” come up onto the pharmaceutical market.

Keywords: biological drugs, adverse effects

© Farm Pol, 2016, 72 (12): 797–803