Konrad Proczek, Szymon Piotr Świątek

Wpływ ustawy Prawo farmaceutyczne na dostępność aptek w Polsce w latach 2003–2022

2025-01-14

Przedmiot badań. W 2017 r. polski parlament wprowadził nowelizację ustawy Prawo farmaceutyczne, zmieniając przepisy dotyczące otwierania aptek ogólnodostępnych i punktów aptecznych. Wprowadzone zmiany doprowadziły do znacznego zmniejszenia dostępności aptek poprzez ograniczenie maksymalnej liczby aptek, które może prowadzić jeden właściciel, do czterech. Ponadto nowelizacja nałożyła ścisłe warunki i ograniczenia na właścicieli aptek, co przyczyniło się do pogłębiającego się kryzysu na rynku farmaceutycznym w Polsce.

Cel badań. Celem badania jest analiza różnic w rozmieszczeniu i liczbie aptek oraz farmaceutów w Polsce na przestrzeni lat, ze szczególnym uwzględnieniem okresu przed zmianami legislacyjnymi i po ich zmianach w 2017 r.

Materiał i metody. Do przeprowadzenia analizy wykorzystano dane publiczne pochodzące z Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego. Badaniem objęto liczbę aptek, farmaceutów i punktów aptecznych oraz ich zmiany i tendencje w latach 2003–2022 dla 380 powiatów w Polsce.

Wyniki. Od 2017 roku aż 80% powiatów w Polsce odnotowało silne lub bardzo silne tendencje spadkowe w liczbie aptek i farmaceutów, podczas gdy jedynie 11% powiatów wykazało tendencje wzrostowe. W 2022 r. średnia liczba aptek i farmaceutów wynosiła odpowiednio 3,5 i 6,5 na 10 000 mieszkańców. Wskaźniki gęstości również uległy pogorszeniu, osiągając średnio 30 farmaceutów na 100 km² oraz 2,35 aptek na 100 km². Liczba farmaceutów przypadających na jedną aptekę spadła z 2,7 w 2017 r. do 2,3 w 2022 r. Prognozy wskazują, że utrzymująca się tendencja może prowadzić do spadku liczby farmaceutów i aptek o 25% do 2030 r.

Wnioski. Prawie trzy czwarte polskich powiatów boryka się z wyzwaniami wynikającymi z nowelizacji ustawy Prawo farmaceutyczne z 2017 r. Na obszarach wiejskich często brakuje wystarczającej liczby aptek i farmaceutów, aby zaspokoić potrzeby mieszkańców. Największa dostępność aptek występuje w stolicach województw, miastach na prawach powiatu oraz w zachodnich regionach Polski. Obostrzenia legislacyjne znacząco wpłynęły na równowagę między obszarami miejskimi a wiejskimi, przy czym regiony wiejskie są szczególnie poszkodowane. Wyniki badań podkreślają konieczność natychmiastowych działań w celu złagodzenia skutków tych zmian, np. wprowadzenie zachęt dla farmaceutów w niedostatecznie obsługiwanych regionach, rewizji obowiązujących przepisów w celu zwiększenia elastyczności oraz wdrożenie nowoczesnych rozwiązań, takich jak telefarmacja, w celu zapewnienia równego dostępu do aptek w całym kraju.

Słowa kluczowe: prawo farmaceutyczne, apteka ogólnodostępna, dostępność aptek, farmaceuci.

© Farm Pol, 2024, 80(8): 523–534

The impact of the Pharmaceutical Law on pharmacy availability in Poland in 2003–2022

Research’s subject. In 2017, the Polish Parliament introduced an amendment to the Pharmaceutical Law Act, modifying regulations regarding the establishment of community pharmacies and pharmacy points. These changes led to a decrease in the availability of pharmacies, limiting the number of pharmacies an owner could operate to a maximum of four. Additionally, the law imposed strict conditions and restrictions on pharmacy owners, exacerbating the pharmaceutical market crisis in Poland.

Research’s aim. The aim of the study was to analyze differences in the distribution and number of pharmacies and pharmacists in Poland over time, with a particular focus on the period before and after the legislative changes in 2017.

Material and method. Public data from the Local Data Bank of the Central Statistical Office of Poland were used for analysis. The study covered the number of pharmacies, pharmacists, and pharmacy points, as well as changes and trends in these metrics between 2003 and 2022 across 380 counties.

Results. Since 2017, 80% of Polish counties have recorded strong or very strong downward trends in the number of pharmacies and pharmacists, with only 11% showing upward trends. In 2022, the average number of pharmacies and pharmacists per 10,000 inhabitants was 3.5 and 6.5, respectively. Density indicators also declined, with averages of 30 pharmacists per 100 km² and 2.35 pharmacies per 100 km². The number of pharmacists per pharmacy decreased from 2.7 in 2017 to 2.3 in 2022. This trend suggests a potential 25% reduction in the number of pharmacists and pharmacies by 2030.

Conclusions. Almost three-quarters of Polish counties face challenges resulting from the 2017 amendment to the Pharmaceutical Law Act. Most rural areas lack sufficient pharmacies and pharmacists to meet residents’ needs. The highest pharmacy availability is observed in voivodeship capitals, cities with county rights, and western regions of the country.

The legislative restrictions have significantly affected the balance between urban and rural areas, with rural regions particularly disadvantaged. The findings underline the need for immediate action to address the consequences of these changes, such as introducing incentives for pharmacists in underserved areas, revising the current law to allow more flexibility, and adopting modern solutions like telepharmacy to ensure equitable access to pharmacies nationwide. Without intervention, the disparity in pharmaceutical availability may deepen, leading to further declines in service quality and access.

Keywords: pharmacy law, community pharmacy, pharmacy availability, pharmacists.

© Farm Pol, 2024, 80(8): 523–534