Marcin Płaczek, Dorota Barbara Świtkowska, Daria Sławińska, Agnieszka Kinga Marek, Małgorzata Sznitowska, Wioletta Kaliszan

Sporządzanie i ocena trwałości kropli do oczu z edetynianem disodu wykonywanych w aptece szpitalnej

2025-01-14

Przedmiot badań. Keratopatia taśmowata (łac. keratopathia taeniata, ang. Calcific Band Keratopathy, CBK) to zwyrodnieniowa choroba rogówki spowodowana odkładaniem się białoszarego hydroksyapatytu wapnia w warstwach powierzchniowych tej tkanki, głównie w błonie Bowmana. Celem leczenia jest usunięcie złogów wapniowych i przywrócenie prawidłowej przezierności rogówki. Najczęściej stosowana metoda leczenia polega na chirurgicznym zdjęciu nabłonka rogówki i odsłonięciu zwapnienia, które następnie poddaje się działaniu jałowego roztworu edetynianu disodu (EDTA-Na). W wyniku chelatowania jonów wapnia złogi częściowo rozpuszczają się, dzięki czemu możliwe jest ich mechaniczne usunięcie. Chociaż taki sposób leczenia jest powszechnie stosowany przez okulistów na całym świecie, nie ma kraju, w którym oftalmiczny preparat edetynianu disodu byłby zarejestrowany jako produkt leczniczy. Możliwość sporządzenia takich kropli do oka zapewniają jedynie farmaceuci (ze względu na specyfikę zastosowania – głównie farmaceuci szpitalni), którzy wykonują je recepturowo. Dostępne w piśmiennictwie przepisy opisujące sposób sporządzenia kropli do oczu z EDTA-Na zalecają użycie edetynianu disodu w formie surowca recepturowego albo pozajelitowego roztworu (koncentratu) tej substancji. Niestety żadna z tych form nie jest zarejestrowana i dostępna na polskim rynku farmaceutycznym. Jedynym wyjściem w takiej sytuacji pozostaje sprowadzenie z zagranicy koncentratu pozajelitowego EDTA-Na do apteki w ramach importu docelowego i aseptyczne przygotowanie z jego użyciem właściwego preparatu do oka.

Cel badań. Celem badań było opracowanie składu i ocena trwałości fizykochemicznej 2% (m/v) kropli do oczu z edetynianem disodu, wykorzystywanych przez okulistów w trakcie zabiegu usuwania złogów wapniowych, tworzących się w przebiegu keratopatii taśmowatej.

Materiały i metody. Źródło substancji leczniczej stanowił, pozyskiwany w procedurze importu docelowego, 20% koncentrat EDTA-Na (lek pozajelitowy) zarejestrowany na rynku włoskim pod nazwą „Sodio edetato Monico”. Sporządzenie kropli w warunkach aseptycznych polegało na 10-krotnym rozcieńczeniu koncentratu EDTA-Na mieszaniną (1:1, v/v) 0,9% roztworu chlorku sodu do wstrzykiwań i wody do wstrzykiwań, a następnie wyjałowieniu uzyskanego roztworu metodą filtracji i rozdozowaniu go do jednodawkowych 1 mL opakowań 4 typów: minimsów, butelek z tworzywa sztucznego, strzykawek oraz szklanych fiolek. Ocenę fizykochemiczną sporządzonych kropli, obejmującą badanie pH, ciśnienia osmotycznego i klarowności roztworu, prowadzono bezpośrednio po ich wykonaniu (t = 0) oraz po 1, 7, 14 i 28 dniach przechowywania opakowań z lekiem w lodówce oraz w szafie klimatycznej (25°C, 60% RH).

Wyniki. Uzyskane w ten sposób krople w dniu sporządzenia (t = 0) miały postać bezbarwnego, klarownego (transmitancja światła = 97,4 ± 0,4%), izoosmotycznego (295,7 ± 1,2 mosmol/kg) i izohydrycznego (pH=7,0±0,03) roztworu. Cechy te nie zmieniały się istotnie w trakcie 28-dniowego przechowywania. Wszystkie badane preparaty charakteryzowały się zbliżonymi wartościami mierzonych parametrów: ciśnienia osmotycznego (292–306 mosmol/kg), pH (6,9–7,1) oraz klarownością wyrażaną jako transmitancja światła w przedziale 95,8–100%. Wskazuje to na wysoką trwałość sporządzonych kropli, niezależnie od użytego opakowania i warunków przechowywania.

Wnioski. Przeprowadzone doświadczenia pozwalają stwierdzić, że możliwe jest sporządzenie w warunkach receptury aptecznej trwałych kropli do oczu zawierających 2% EDTA-Na. Krople te można otrzymać w wyniku rozcieńczenia handlowego 20% koncentratu pozajelitowego tej substancji leczniczej mieszaniną 0,9% roztworu chlorku sodu i wody do wstrzykiwań. Niezależnie od zastosowanego opakowania krople przed otwarciem mogą być przechowywane przez 28 dni w lodówce lub w temperaturze pokojowej. Po otwarciu opakowanie jednostkowe musi być zużyte w całości podczas zabiegu okulistycznego.

Słowa kluczowe: apteka szpitalna, trwałość, receptura, krople do oczu, keratopatia taśmowata.

© Farm Pol, 2024, 80(8): 547–554

Formulation and stability evaluation of disodium edetate eye drops compounded in a hospital pharmacy

Introduction. Calcific band keratopathy (CBK) is a degenerative corneal disease characterized by the deposition of grayish to whitish opacities consisting of calcium hydroxyapatite on the corneal surface. The goal of treatment is to remove the calcium opacities and restore a smooth ocular surface. The most widely used method for treating CBK is chelation therapy involving edetate disodium (EDTA-Na) ophthalmic drops. This medicine, however, is not commercially available and requires compounding. The composition of EDTA-Na eye formulations can be found in the literature, but the main problem for Polish pharmacists is access to the active substance, which is unavailable either as a registered pharmaceutical raw material or as a sterile parenteral formulation. The solution to this problem is obtaining the injectable form of the drug in a targeted import procedure and reformulating it to eye drops in a pharmacy.

Objective. The present study was designed to investigate the composition and stability of EDTA-Na ophthalmic drops (2%, w/v) prepared from commercially available concentrated injections of EDTA-Na (20%, w/v) licensed and distributed in Italy under the name “Sodio edetato Monico”.

Materials and Methods. A mixture of normal saline and water for injection (1:1 volume ratio) was used to dilute the EDTA-Na concentrate and the resulting solution was sterilized by filtration and stored in four different containers (minims, plastic bottles, plastic syringes and glass vials) at room temperature (25°C/60% RH) or under refrigeration. The physicochemical stability of the solution was tested by measuring osmotic pressure, pH value, and clarity immediately after formulation (t = 0) and after 1, 7, 14, and 28 days of storage.

Results. The formulated eye drops at t = 0 were in the form of a colorless, transparent solution (97.4 ± 0.4% of light transmittance) and were isotonic (295.7 ± 1.2 mosmol/kg) and isohydric (pH 7.0 ± 0.03). The physicochemical properties of the solution did not change significantly throughout the storage period of 28 days. Osmotic pressure of all tested samples was in the range of 292–306 mosmol/kg, pH value between 6.9–7.1 and light transmittance in the range of 95.8–100%, indicating high stability of the compounded formulation in all tested containers and both storage temperatures (at room conditions and under refrigeration).

Conclusion. It can be concluded that 2% EDTA-Na ophthalmic drops prepared using injectable 20% concentrate of EDTA-Na and a mixture of normal saline and water for injection were stable up to the tested time point of 28 days, irrespective of their storage temperature and type of the container.

Keywords: corneal band keratopathy, eye drops, hospital pharmacy, compounding, stability.

© Farm Pol, 2024, 80(8): 547–554