Michał Krzysztof Kołodziejczyk, Michał Jakub Nachajski, Justyna Kołodziejska

Substancje przeciwdrobnoustrojowe w leczeniu ran

 

2024-10-24

Wprowadzenie. Europejskie i polskie zespoły ekspertów w tym Polskie Towarzystwo Leczenia Ran zwracają uwagę na konieczność zaniechania miejscowego stosowania antybiotyków i racjonalne stosowanie substancji przeciwdrobnoustrojowych. Ponadto, rekomenduje szczegółowe wytyczne postępowania w przypadku ran niezagrożonych infekcją, ran zagrożonych infekcją i ran zakażonych.

Cel. Celem pracy jest przedstawienie aktualnych rekomendacji dotyczących postępowania w antyseptyce ran oraz przegląd stosowanych substancji antyseptycznych. Powyższe może być przydatne w codziennej pracy farmaceuty, gdyż ułatwi podjęcie właściwej decyzji w sprawie wyboru odpowiedniego dla pacjenta produktu do leczenia ran.

Metodyka. Dane literaturowe pozyskano w efekcie przeszukiwania baz PubMed oraz Science Direct, posługując się następującymi słowami kluczowymi: „antiseptic”, „wound infection”, „wound healing” „antibiotic”, „lawaseptic”, „octenidine”, „polyhexamethylene biguanide”, „povidone iodine”, „ hypochlorites”, „silver”.

Wyniki i dyskusja. Do antyseptyków zalicza się produkty lecznicze, które niszczą drobnoustroje i hamują ich wzrost oraz są stosowane miejscowo na żywe tkanki. Mogą być aplikowane na błony śluzowe, nieuszkodzoną skórę, uszkodzone tkanki, ze szczególnym uwzględnieniem ran i oparzeń. Celem stosowania antyseptyków jest całkowite usunięcie drobnoustrojów z tkanki, ograniczenie infekcji oraz zapobieganie zakażeniom lub ich przenoszeniu. Rekomendowanymi substancjami aktywnymi w produktach farmaceutycznych są: oktenidyna (dichlorek oktenidyny, OCT), poliheksanidyna (poliheksametylen biguanidu, PHMB), jodopowidon (povidon jodu, PVP-I), podchloryny, związki srebra. Nie można pominąć znaczenia procesu oczyszczania i płukania rany z udziałem lawaseptyków. Są to produkty wytworzone na bazie związków powierzchniowo czynnych, takich jak betaina, poloksamer, etyloheksylogliceryna, które obniżają napięcie powierzchniowe na granicy faz płynu oczyszczającego oraz powierzchni rany. Przyczynia się to do dezorganizacji struktury biofilmu bakteryjnego.

Wnioski. Wybór preparatu antyseptycznego powinien być podyktowany, oprócz aspektów związanych z samą raną (rodzaj rany i jej stan kliniczny), spektrum docelowych drobnoustrojów i profilem skutków ubocznych produktu. Nie istnieje idealny środek antyseptyczny. W konkretnym przypadku preferowane są określone antyseptyki, np. w leczeniu owrzodzeń – lawaseptyki, w leczeniu ran głębokich drążących – podchloryny, w terapii otarć i zadrapań – oktenidyna.

Słowa kluczowe: antyseptyki, oktenidyna, infekcja rany, leczenie rany, poliheksanidyna, jodopowidon, podchloryny, związki srebra.

© Farm Pol, 2024, 80(5): 331–342

Antimicrobial substances in wound treatment

Introduction. European and Polish expert teams, including the Polish Wound Management Society, emphasize the importance of abandoning local use of antibiotics in favor of rational use of antimicrobial substances. They also provide detailed guidelines for treating wounds not at risk of infection, wounds at risk of infection, and infected wounds.

Objective. The aim of the study is to present current recommendations regarding wound antiseptic procedures and provide a review of antiseptic substances. The above may be useful in the daily work of pharmacists, as it will help them make the right decisions regarding the selection of a wound treatment product appropriate for the patient.

Methodology. Literature data was obtained by searching the PubMed and Science Direct databases using the following keywords: “antiseptic”, “wound infection”, “wound healing”, “antibiotic”, “lawaseptic”, “octenidine”, “polyhexamethylene biguanide”, “povidone iodine”, “hypochlorites”, and “silver compounds”.

Results and discussion. Antiseptics include medicinal products that destroy microorganisms and inhibit their growth and are applied topically to living tissues. They can be applied to mucous membranes and intact skin or damaged tissues, with particular emphasis on wounds and burns. The goal of antiseptic use is to completely remove microorganisms from tissue, reduce infection, or prevent infection or its transmission. Recommended active substances in pharmaceutical products include octenidine (octenidine dichloride, OCT), polyhexanidine (polyhexamethylene biguanide, PHMB), povidone iodine (povidone iodine, PVP-I), hypochlorites, and silver compounds. The importance of the wound cleansing and rinsing process using lavaseptics cannot be ignored. These are products based on surfactants such as betaine, poloxamer, and ethylhexylglycerin, which reduce the surface tension at the interface of the cleansing fluid and the wound surface. This contributes to the disorganization of the structure of the bacterial biofilm.

Conclusions. The choice of antiseptic preparation should be dictated, in addition to aspects related to the wound itself, i.e., wound type and its clinical condition, to the spectrum of target microorganisms and the side effect profile of the product. There is no perfect antiseptic. In particular cases, specific antiseptics are preferred, e.g., in the treatment of ulcers - lavaseptics, in the treatment of deep penetrating wounds – hypochlorites, in the treatment of abrasions and scratchesoctenidine.

Keywords: wound infection, wound healing, octenidine, antiseptic, povidone iodine, silver compounds, polyhexanidine, hypochlorites.

© Farm Pol, 2024, 80(5): 331–342