Natalia Wrzosek, Oliwia Dobbek, Joanna Awiżeń, Anna Kaliszewska, Dominika Polakowska-Lebiedzińska, Agnieszka Zimmermann

Przyczyny, konsekwencje oraz zapobieganie popełnianiu błędów podczas wydawania produktów leczniczych w opinii studentów farmacji, realizujących praktykę zawodową w aptece – badanie jakościowe
2023-12-22

Uprawnienie do wykonywania zawodu farmaceuty w Polsce posiada osoba, która ukończyła co najmniej pięcioletnie studia, w tym sześciomiesięczną praktykę zawodową w aptece. Praktyka ta odbywa się w aptece, która uzyskała pozytywną opinię Wojewódzkiego Inspektora Farmaceutycznego i Okręgowej Rady Aptekarskiej. Student realizujący praktykę wykonuje zadania zgodnie z programem pod bezpośrednim nadzorem opiekuna. Wśród efektów uczenia się wymienione są umiejętności, które student powinien posiąść po ukończeniu praktyki. Należy do nich wydawanie produktów leczniczych z apteki. Jest to związane z ryzykiem popełnienia błędu. Błędy popełnione w aptece mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia i życia pacjentów, jak również mogą mieć konsekwencje finansowe. Niniejsza praca stanowi próbę zbadania obszaru bezpieczeństwa wydawania leków w aptece ogólnodostępnej. Głównym celem badania jest ocena postaw i opinii praktykantów na temat przyczyn, skutków i zapobiegania błędom przy wydawaniu produktów leczniczych. Zastosowano metodę wywiadu pogłębionego. Grupę badaną stanowili studenci VI roku farmacji Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego odbywający całą 6-miesięczną praktykę zawodową w aptekach ogólnodostępnych.

Rozmowy prowadzono wykorzystując wcześniej opracowany ramowy scenariusz rozmowy. Nagrania wywiadów zostały przesłuchane w terminie nieprzekraczającym dwóch tygodni przez minimum 3 osoby każdy. Następnie dokonano transkrypcji każdego z wywiadów wykorzystując model inteligentnej tranksrypcji (intelligent transcription). Transkrypt każdego wywiadu był czytany przez trzech badaczy, którymi byli studenci zrzeszeni w Studenckim Kole Naukowym Prawa Farmaceutycznego GUMed. Przeprowadzono wstępne kodowanie do pięciu kategorii stworzonych a priori. W pierwszym etapie wykorzystano technikę kodowania in vivo, następnie przeprowadzono drugi cykl kodowania zwany „kodowaniem wzorców” (Pattern coding). Podczas tworzenia transkrypcji wywiady poddano anonimizacji.

Badanie wykazało, że podobieństwo opakowań i nazw jest główną przyczyną błędów podczas ekspedycji leków. Najczęstsze błędy dotyczą podania innej dawki lub postaci leku.

Wysoka świadomość pacjentów na temat własnej farmakoterapii zwiększa jej bezpieczeństwo. Ponadto potwierdzono, że funkcjonalność e-recepty oraz odpowiedni program apteczny minimalizują błędy podczas ekspedycji leków. Pomimo wdrożenia różnorodnych procedur i rozwiązań mających na celu zwiększenie bezpieczeństwa, czasami błędy są wykrywane z opóźnieniem lub są ignorowane. Studenci odbywający praktykę w aptekach ogólnodostępnych skarżą się na brak odpowiedniego przygotowania zawodowego i wsparcia ze strony opiekuna. Badanie wykazało, że sześciomiesięczna praktyka zawodowa w aptece, pomimo regulacji prawnych, jest obszarem niedostatecznie zbadanym i niedostatecznie nadzorowanym w procesie kształcenia studentów.

Słowa kluczowe: bezpieczeństwo pacjenta, edukacja medyczna, błędy medyczne, Praktyka zawodowa studenta farmacji.

© Farm Pol, 2023, 79(9): 557–569

Opinion of pharmacy interns of causes, consequences and prevention of dispensing errors in pharmacy – a qualitative study

In order to become a licensed  pharmacist in Poland  a person has to graduate from at least five years of studies, including six months of traineeship in a pharmacy. Traineeship takes place in a pharmacy that has received positive opinions from the provincial pharmaceutical inspector and the district pharmacy self-government. During traineeship, students perform tasks according to the professional practice program under the direct supervision of a supervisor.The professional activities that a student must learn as part of professional practice include dispensing medicinal products from a pharmacy, which carries a risk of making a mistake. Errors made in a pharmacy may pose a threat to the health and life of patients and may also result in financial consequences. This work is an attempt to examine pharmacy practice in terms of drug dispensing safety. The main aim of the study was to assess pharmacy practices, attitudes and opinions of trainees on the causes, consequences and prevention of errors when dispensing medicinal products. To obtain this aim, the authors applied the in-depth interview method . The studied group consisted of  sixth-year pharmacy students of the Medical University of Gdańsk undergoing a 6-month professional traineeship in generally available pharmacies.

The interviews were conducted using a previously developed framework interview script; they were recorded, and listened to by at least three people each within a period not exceeding two weeks. Then, each interview was transcribed using the intelligent transcription model. The transcript of each interview was read by three researchers, who were students associated with the Pharmaceutical Law Student Scientific Club of MUG. Initial coding was divided into five categories created a priori. In the first stage, an in vivo coding technique was used, and afterwards  a second coding cycle called "pattern coding" was carried out. The interviews were anonymized during transcription.

The study showed that the most common reason for errors during the shipment of medicines was the similarity of packaging and names and the most common dispensing errors involved different doses or forms of the drug. High awareness among patients about their own pharmacotherapy increases its safety. Moreover, it was confirmed that the functionality of the e-prescription and the appropriate pharmacy program minimized errors during the expedition. Despite the implementation of various procedures and solutions aimed at increasing security, sometimes errors are detected with a delay or ignored. Students doing traineeships in pharmacies complain about the lack of adequate preparation and support. The study showed that a six-month professional traineeship in a pharmacy, despite legal regulations, is an area that is insufficiently researched and insufficiently supervised in the student education process.

Keywords: patient safety, medical education, medical errors, pharmacy residencies.

© Farm Pol, 2023, 79(9): 557–569