Jolanta Barbara Zawilska
Ksylazyna – od leku weterynaryjnego do śmiertelnie niebezpiecznego narkotyku
2023-11-20
Ksylazyna to silny agonista receptorów α2-adrenergicznych. Lek ten jest wykorzystywany wyłącznie w weterynarii; działa uspokajająco, przeciwbólowo oraz zwiotcza mięśnie szkieletowe. Ksylazyna jest stosowana u psów, kotów, królików, koni, bydła, owiec, kóz, jeleniowatych, ptaków i zwierząt laboratoryjnych w celu uspokojenia, a także przygotowania do wywołania znieczulenia ogólnego przed zabiegiem operacyjnym. Ksylazyna posiada niski indeks terapeutyczny. Dwu- lub trzykrotne przekroczenie dawki terapeutycznej może prowadzić do upadku lub śmierci zwierzęcia w wyniku depresji oddechowej i krążeniowej. Ksylazyna nigdy nie została zatwierdzona do stosowania terapeutycznego u ludzi. Jednakże, od ponad dekady alarmująco wzrasta liczba doniesień o stosowaniu ksylazyny jako środka odurzającego przez ludzi. Na rynku narkotykowym ksylazyna (tzw. tranq) występuje najczęściej w mieszankach zawierających fentanyl lub heroinę („tranq dope”), rzadziej analogi fentanylu lub nowe opioidy niebędące pochodnymi fentanylu. Poza opioidami, grupami leków najczęściej wykrywanymi w połączeniu z ksylazyną były związki psychostymulujące (kokaina, amfetamina, metamfetamina), kannabinoidy i pochodne benzodiazepiny. W opinii wielu użytkowników ksylazyna może wydłużać czas euforyzującego i sedacyjnego działania fentanylu oraz opóźniać wystąpienie objawów odstawienia. Z kolei łączne stosowanie ksylazyny z kokainą lub amfetaminami ma na celu osłabienie efektów psychostymulujących narkotyków i objawów zespołu odstawienia. Ksylazyna nie jest opioidem; chociaż opioidy i ksylazyna wywołują podobne objawy ze strony układu oddechowego, nalokson nie cofnie efektów przedawkowania ksylazyny. Poza opioidami, grupami leków najczęściej wykrywanymi w połączeniu z ksylazyną były związki psychostymulujące (kokaina, amfetamina, metamfetamina), kannabinoidy i pochodne benzodiazepiny. Stosowanie ksylazyny z nielegalnymi związkami psychotropowymi prowadzi do poważnych zaburzeń ze strony układu krążenia, zaburzeń psychicznych i neurologicznych, niewydolności oddechowej, hiperglikemii, a także ciężkich ropiejących owrzodzeń skóry kończyn z martwicą tkanki podskórnej, zapaleniem kości i szpiku kostnego.
Z uwagi na fakt, że w Polsce coraz częściej pojawiają się informacje medialne ostrzegające przez śmiertelnym zagrożeniem, jakie niesie za sobą stosowanie ksylazyny, a w szczególności ksylazyny połączonej z narkotykami opioidowymi, w pracy przedstawiono właściwości farmakodynamiczne i farmakokinetyczne ksylazyny, jej działania toksyczne, w tym te, w których była stosowana jako dodatek do narkotyków. Na koniec omówiono leczenie zatrucia ksylazyną i strategie terapeutyczne mające na celu zniesienie objawów odstawienia
Słowa kluczowe: ksylazyna, fentanyl, heroina, kokaina, zatrucia, uzależnienia.
© Farm Pol, 2023, 79(7): 397–402
Xylazine – from a veterinary medicine to a deadly drug of abuse
Xylazine, a potent α2-adrenergic receptor agonist, is used exclusively in veterinary medicine for its sedative, analgesic and muscle-relaxant effects. The drug is used in dogs, cats, rabbits, horses, cattle, sheep, goats, cervids, birds and laboratory animals for sedation and also to prepare for the induction of general anesthesia before surgery. Xylazine has a low therapeutic index. Exceeding the therapeutic dose two or three times may lead to the animal falling or dying due to respiratory and circulatory depression. Although the substance has never been approved for the therapeutic use in humans, over the last decade xylazine (aka “tranq” from tranquilizer) has become popular in the street drug market as an adulterant of heroin and illicit fentanyl (“tranq dope”); less frequently fentanyl analogues or new synthetic opioids that are not derivatives of fentanyl. In media reports we can also find the term “zombi drug” for xylazine. After opioids, stimulants, cannabinoids and benzodiazepines were the most common drug classes detected in conjunction with xylazine in both non-fatal and fatal intoxication cases. According to many users, xylazine may prolong the euphoric and sedative effects of fentanyl and delay the onset of withdrawal symptoms. In turn, the combined use of xylazine with cocaine or amphetamines is intended to weaken the psychostimulant effects of these drugs and symptoms of withdrawal syndrome. Use of xylazine is reported to be associated with serious cardiovascular deterioration, psychiatric and neurological symptoms, respiratory depression, hyperglycemia, and severe festering skin ulcers of the limbs with subcutaneous tissue necrosis and osteomyelitis. Xylazine is not an opioid, thus although opioids and xylazine cause similar respiratory symptoms, naloxone will not reverse the effects of xylazine overdose. Due to the fact that in Poland there is more and more media information warning about the deadly threat posed by the use of xylazine, especially xylazine combined with opioid drugs, this review is aimed to present pharmacodynamic and pharmacokinetic properties of xylazine, its toxic effects, including those in which the substance was used as adulterant of illegal drugs of abuse. Finally, treatment of xylazine overdoses and therapeutical strategies aimed to management withdrawal symptoms are discussed.
Keywords: xylazine, fentanyl, heroin, cocaine, intoxications, addiction.
© Farm Pol, 2023, 79(7): 397–402