Kacper Kossakowski, Klaudia Katarzyna Orzechowska, Weronika Sikora, Wiktoria Grabowska, Kornelia Kowalska, Radosław Kujawski, Kamila Czora-Poczwardowska, Michał Szulc, Przemysław Łukasz Mikołajczak, Joanna Bartkowiak-Wieczorek

Krytyczne spojrzenie na nowe możliwości zastosowania terapeutycznego statyn – podsumowanie aktualnego stanu wiedzy
2023-10-20

Hipercholesterolemia to schorzenie charakteryzujące się poziomem cholesterolu całkowitego przewyższającym 200 mg/dL. Przełomem w jej leczeniu było wprowadzenie na rynek pierwszego z przedstawicieli z grupy statyn – lowastatyny. Mechanizm działania statyn polega na hamowaniu aktywności reduktazy 3-hydroksy-3-metyloglutarylo-koenzymu A (HMG-CoA), czyli enzymu odpowiedzialnego za przekształcanie HMG-CoA do kwasu mewalonowego, stanowiącego główny substrat w syntezie endogennego cholesterolu.

Postęp badań eksperymentalnych i klinicznych z udziałem statyn wskazuje na wiele innych właściwości biologicznych tej grupy związków, a tym samym ich potencjał farmakologiczny. Dostrzega się możliwość ich zastosowania w farmakoterapii chorób układu krążenia, hiperandrogenizmu u kobiet z zespołem policystycznych jajników (ang. polycystic ovary syndrome, PCOS), osteoporozy, cukrzycy typu 2, chorób neurodegeneracyjnych czy nowotworowych.

Celem pracy było usystematyzowanie wiedzy na temat leków z grupy statyn w zakresie postępu badań nad ich aktywnością biologiczną, wskazującą na możliwość potencjalnego wykorzystania ich w terapii innych chorób niż te związane z układem sercowo-naczyniowym, wraz z weryfikacją ich profilu bezpieczeństwa oraz wykazanych działań niepożądanych (DN) wskutek ich przyjmowania.

Przegląd literatury został przeprowadzony poprzez przeszukiwanie naukowych baz danych – PubMed i Google Scholar (analiza trwała od marca 2022 do lutego 2023 r.). Terminami wyszukiwania były hasła dotyczące chorób oraz DN.

Statyny wykazują potencjał łagodzący objawy nadmiernej ilości androgenów u kobiet cierpiących na zespół policystycznych jajników (PCOS). Badania odnoszące się do ich wpływu na przebieg leczenia choroby Alzheimera oraz demencji wskazują na redukcję postępujących zmian neurodegeneracyjnych i tym samym proponuje się ich potencjalne zastosowanie w zapobieganiu i terapii przy współistniejących chorobach sercowo-naczyniowych. Co więcej, statyny wykazują tendencję do obniżenia zachorowalności, zwiększenia przeżywalności oraz złagodzenia przebiegu choroby nowotworowej. Wyniki badań wpływu tych leków na możliwość wystąpienia lub przebieg choroby Parkinsona, osteoporozy oraz etiologii występowania symptomów mięśniowych mogą być niespójne w relacji korzyści ich stosowania do DN. Prowadzą niestety również do zaburzeń gospodarki węglowodanowej i zwiększają ryzyko wystąpienia cukrzycy typu II (NODM). Badania nad wpływem efektu nocebo w trakcie terapii statynami na częstość doświadczania przez pacjentów DN potwierdziły występowanie tego efektu.

Analiza zebranych badań ukazuje znaczny potencjał na poszerzenie obecnie obowiązujących wskazań terapeutycznych omawianych leków. Wymagane są jednak kolejne kontrolowane badania randomizowane ukierunkowane na określenie precyzyjnej, efektywnej dawki, czasu trwania terapii w odniesieniu do określonej statyny.

Słowa kluczowe: choroba Alzheimera, choroba Parkinsona, osteoporoza, hiperandrogenizm, statyny, PCOS, choroby nowotworowe, nocebo, efekt plejotropowy, miopatie.

© Farm Pol, 2023, 79(5): 297–315

A critical look at the new possibilities of therapeutic use of statins – a summary of the current state of knowledge

Hypercholesterolemia is a condition characterized by total cholesterol levels exceeding 200 mg/dl. A breakthrough in its treatment was the introduction of the first representative of the status - lovastatin. The mechanism of their action relies on inhibition of the activity of 3-hydroxy-3-methylglutaryl-coenzyme A (HMG-CoA) reductase, the enzyme responsible for converting HMG-CoA to mevalonic acid, the main substrate in the synthesis of endogenous cholesterol.

The progress of experimental and clinical studies on action statins indicates a number of other biological properties of this group of compounds, and thus their pharmacological potential. The possibility of their use in the pharmacotherapy of cardiovascular diseases, hyperandrogenism in women with polycystic ovary syndrome (PCOS), osteoporosis, type 2 diabetes, neurodegenerative diseases, or cancer has been so far highlighted.

The aim of this paper was to systematize the knowledge of statin drugs in terms of the progress of studies on their biological activity indicating the possibility of their potential use in the treatment of diseases other than those related to the cardiovascular system, along with verification of their safety profile and demonstrated adverse effects (DN) as a result of their intake.

The literature review was conducted by a screening of the following scientific databases - PubMed and Google Scholar (the analysis lasted from March 2022 to February 2023). The keywords used for searching were disease-related and DN-related.

Statins have shown potential to alleviate symptoms of androgen excess in women suffering from polycystic ovary syndrome (PCOS). Studies relating to their effect on the treatment of Alzheimer’s disease and dementia indicate a reduction in progressive neurodegenerative changes, and thus suggest their potential use in the prevention and treatment of comorbid cardiovascular disease. Moreover, statins tend to reduce morbidity, increase survival, and alleviate the progression of cancer. The results of studies of the effects of these drugs on the possibility or development of Parkinson’s disease, osteoporosis and the etiology of muscle symptoms appear to be inconsistent in the relationship of their benefits to DN. Unfortunately, it seems that they have also led to disturbances in carbohydrate metabolism and increased the risk of type II diabetes mellitus (NODM). Studies on the effect of the nocebo effect during statin therapy on the frequency with which patients experience DN have confirmed the presence of this effect.

Analysis of the collected studies shows considerable potential for expanding the current therapeutic indications of the drugs in question. However, further randomized controlled trials are required to determine the precise effective dose, duration of therapy for a specific statin.

Keywords: Alzheimer’s disease, cancer, osteoporosis, statins, Parkinson’s disease, pleiotropic effect, POS, nocebo, myopathies, hiperandrogenism.

© Farm Pol, 2023, 79(5): 297–315