Krzysztof Badura, Wojciech Owczarek, Anna Wiktorowska Owczarek
Reakcja disulfiramowa i disulfiramopodobna – niewyjaśnione do końca interakcje leków z etanolem
2023-09-12
Reakcje disulfiramowa (ang. disulfiram-ethanol reaction, DER) i disulfiramopodobna (ang. disulfiram-like reaction, DLR) definiowane jako ostre zatrucie aldehydem octowym po ekspozycji na etanol wciąż pozostają problemem współczesnej farmakoterapii. Nazwy reakcji pochodzą od leku o nazwie disulfiram, po raz pierwszy zarejestrowanego w Stanach Zjednoczonych do leczenia alkoholizmu w latach 40. ubiegłego wieku. DER będąca efektem działania disulfiramu polega na blokowaniu dehydrogenazy aldehydu octowego (ALDH), powodując kumulację aldehydu octowego towarzyszącą ostrej nietolerancji alkoholu etylowego i awersję do jego spożywania. Wiele popularnie stosowanych leków wykazuje zdolność do interakcji z etanolem pod postacią DLR, której przebieg kliniczny cechuje się wysokim zróżnicowaniem, w rzadkich przypadkach prowadząc nawet do śmierci pacjenta. W przypadku leków takich jak abakawir, niektóre cefalosporyny i prokarbazyny obserwowano zarówno objawy, jak i mechanizm charakterystyczny dla DER. Wiele substancji czynnych, tj. chloramfenikol, gryzeofulwina, metronidazol i propranolol, niegdyś uważanych za wywołujące DLR na podstawie objawów klinicznych występujących u pacjentów w przebiegu zatrucia, charakteryzuje inny mechanizm interakcji, często nieprowadzący do wzrostu poziomu aldehydu octowego we krwi, ale związany ze zmianami stężenia neurotransmiterów w ośrodkowym układzie nerwowym (OUN). W przypadku innych leków omówionych w przedstawionym artykule, mechanizm nie jest poznany. Wspólną cechą wymienionych leków jest występowanie objawów, które przypominają DER. Z tych powodów przedstawione interakcje leków (innych niż disulfiram) z etanolem określane są mianem DLR. Dostępne dane dla wielu leków są ograniczone, a dla wybranych substancji opisywano jedynie pojedyncze przypadki kliniczne ostrej nietolerancji etanolu bez weryfikacji jej mechanizmu, co dodatkowo utrudnia wnioskowanie i wskazuje na konieczność dalszych badań w tym zakresie. W opisie poszczególnych leków zawarto również informacje o potencjalnym ryzyku występowania reakcji disulfiramowej pozyskane z Charakterystyki Produktu Leczniczego (ChPL) dostępnego na rynku polskim preparatu.
Słowa kluczowe: reakcja disulfiramopodobna, etanol, interakcje lekowe, dehydrogenaza aldehydu octowego, zatrucie.
© Farm Pol, 2023, 79(4): 227–235
Disulfiram-ethanol reaction and disulfiram-like reaction – not fully explained ethanol-drug interactions
Disulfiram-ethanol reaction (DER) and disulfiram-like reaction (DLR) are defined as acute intoxication with acetaldehyde after exposure to ethanol with disulfiram or a specific drug. The reaction is still considered as a problem of modern pharmacotherapy. The name of the reaction comes from a drug called disulfiram. In the 1940s, in United States disulfiram was registered for the treatment of alcoholism. DER is the effect of disulfiram’s mechanism of action consisting in inhibition of acetaldehyde dehydrogenase (ALDH), which causes accumulation of acetaldehyde, with accompanying alcohol intolerance and aversion to alcohol consumption. Many commonly used drugs have an ability to interact with ethanol and produce the DLR. The reaction can vary in severity of clinical course and can rarely be fatal. Specific for DER mechanism and symptoms have been observed for drugs such as abacavir, several cephalosporins and procarbazine. Based on clinical symptoms, many active agents such as chloramphenicol, griseofulvin, metronidazole and propranolol were considered as active agents increasing the risk of DLR occurrence. However no increase of acetaldehyde level in blood serum was observed, and the mechanism of interaction was different, often including changes in the level of neurotransmitters within the central nervous system. According to other drugs discussed in the article the mechanism of interaction remains unknown. For these reasons reported interactions of drugs (other than disulfiram) have been referred as DLR. For many drugs the available data is limited to only few clinical cases of acute alcohol intolerance. Furthermore, in these cases the mechanism of interaction has not been studied which limits the conclusions and indicates the need for further research in this area. The description of selected drugs also includes information on the potential risk of disulfiram-like reaction obtained from the Summary of Product Characteristics (SmPC) of drugs registered in Poland.
Keywords: disulfiram-like reaction, ethanol, drug interaction, acetaldehyde dehydrogenase, intoxication.
© Farm Pol, 2023, 79(4): 227–235