Renata Gołdys, Karolina Bernacka, Iwona Urbanowicz, Izabela Fecka
Składniki bioaktywne nasion kakaowca, kakao i czekolady oraz ich wpływ na funkcje poznawcze i możliwe zastosowanie w chorobach kardiometabolicznych
2023-05-05
Nasiona kakaowca (Cacao semen) to znany od starożytności surowiec roślinny, szeroko wykorzystywany w celach spożywczych i farmaceutycznych. Przetwory nasion kakaowca, takie jak czekolada i wyroby czekoladowe są jednymi z najchętniej spożywanych rodzajów słodyczy. Rosnąca świadomość zdrowotna konsumentów sprawia, że coraz większą popularność zyskują czekolady gorzkie oraz inne produkty z wysoką zawartością kakao. Ich efekty prozdrowotne, wynikające ze zwyczajowego spożycia, warunkowane są zawartością miazgi (masy) kakaowej, w której występują związki biologicznie aktywne. W nasionach kakao i jego przetworach zidentyfikowano liczne polifenole, jak procyjanidyny, flawanole i flawonole; metyloksantyny, a także aminy, amidy i in. Wykazują one korzystny wpływ na układ sercowo-naczyniowy, obniżając ryzyko występowania incydentów kardiologicznych poprzez działanie antyoksydacyjne, przeciwzapalne, naczyniorozszerzające, poprawę funkcjonowania śródbłonka naczyniowego, obniżenie aktywności płytek krwi i ciśnienia tętniczego oraz regulację gospodarki lipidowej. Umiarkowane spożycie czekolady związane jest także z mniejszym ryzykiem zachorowania na cukrzycę, w wyniku zwiększenia wrażliwości tkanek na insulinę, poprawę glikemii i profilu lipidowego. W ostatnich latach pojawił się nowy kierunek badań nad wpływem czekolady i kakao na nastrój, funkcje poznawcze i pamięć epizodyczną. Wskazuje się również na zależność między spożyciem czekolady, a obniżoną śmiertelnością z powodu choroby Alzheimera. Ze względu na obecność metyloksantyn i działanie poprawiające nastrój czekolada zaliczana jest do produktów typu „mood food”. Obecnie sugeruje się, że czekolada, wcześniej kojarzona z nadwagą i otyłością, może wykazywać korzystne działanie w regulacji apetytu, a regularna konsumpcja gorzkiej czekolady w umiarkowanych ilościach związana jest z obniżeniem masy ciała i wskaźnika BMI. Przytoczone prozdrowotne efekty składników nasion kakaowca, kakao oraz czekolady mogą potencjalnie znaleźć zastosowanie w prewencji oraz wspomaganiu terapii pacjentów z chorobami kardiometabolicznymi i zaburzeniami funkcji kognitywnych.
Słowa kluczowe: właściwości prozdrowotne, czekolada, kakao, polifenole, nasiona kakaowca.
© Farm Pol, 2022, 78(12): 734–752
Bioactive compounds of cocoa beans, cocoa, and chocolate and their effects on cognitive function and possible use in cardiometabolic diseases prevention
Cacao seed (Cacao semen) is a plant material known since ancient times and is widely used for food and pharmaceutical purposes. Cocoa seed products such as chocolate and chocolate confectionery are among the most widely consumed types of sweets. Growing health awareness among consumers has made dark chocolates and other products with a high cocoa content increasingly popular. Their health-promoting effects, resulting from habitual consumption, are determined by the content of cocoa pulp (mass), in which biologically active compounds are found. Numerous polyphenols, such as procyanidins, flavanols, and flavonols; methylxanthines, as well as amines, amides, etc., have been identified in cocoa beans and cocoa products. They show beneficial effects on the cardiovascular system, lowering the risk of cardiovascular incidents through antioxidant, anti-inflammatory, and vasodilatory effects, improving vascular endothelial function, lowering platelet activity and blood pressure, and regulating lipid metabolism. Moderate chocolate consumption is also associated with a lower risk of diabetes, as a result of increased tissue sensitivity to insulin, improved glycemia, and lipid profile. In recent years, the impact of chocolate and cocoa on mood, cognitive function, and episodic memory has been studied. A correlation between chocolate consumption and reduced mortality from Alzheimer’s disease is also indicated. Due to the presence of methylxanthines and mood‑enhancing effects, chocolate is classified as a mood food. Currently, it is suggested that chocolate, previously associated with overweight and obesity, may have beneficial effects in regulating appetite, and regular consumption of dark chocolate in moderate amounts is associated with reduced body weight and BMI. The above‑mentioned health-promoting properties of the cocoa seeds, cocoa, and chocolate constituents could potentially be applied in the prevention and in supporting the treatment of patients with cardiometabolic diseases and cognitive dysfunction.
Keywords: chocolate, polyphenols, cocoa seeds, cocoa powder, health promoting properties.
© Farm Pol, 2022, 78(12): 734–752